การให้ทิปกับพนักงานหรือบริการต่างๆในญี่ปุ่นนั้นอาจนำพาไปสู่สถานการณ์ที่น่าอึดอัดใจ หรือแย่กว่าไปกว่านั้น อาจถูกมองว่าเป็นการดูถูกได้ คิดซะว่าทุกราคาในญี่ปุ่นนั้นจะรวมค่าทิปพนักงานไว้แล้ว แต่มาในรูปแบบเซอร์วิสชาร์ท หรือค่าบริการแทน!
แต่มันก็ยังมีข้อยกเว้นอยู่บ้าง โดยเฉพาะชาวตะวันตกที่มาเที่ยวญี่ปุ่นและชอบให้ทิปในสถานที่ๆไม่ต้องให้อยู่ การให้ทิปจริงๆแล้วไม่ได้เป็นวัฒนธรรมของแถบเอเชียมาตั้งแต่แรก ในบางประเทศอย่างญี่ปุ่นที่เงินทิปนั้นเป็นสิ่งแปลกปลอม การให้ทิปที่ไม่ถูกที่ถูกทางอาจเป็นการพูดกลายๆว่า “กิจการที่นี่มันไม่เห็นจะได้เรื่องอะไรเท่าไหร่นักนะ เอ้านี่ เงินค่าตอบแทนพิเศษสักหน่อยเป็นไง”
กฎการไว้หน้าซึ่งกันและกันจึงเข้ามามีบทบาททันที ในบางสถานการณ์ พนักงานจะรับเงินทิปของคุณพร้อมกับรอยยิ้มเจื่อนๆเพื่อกลบเกลื่อนไม่ให้คุณรู้สึกอึดอัดใจแล้วก็คืนเงินทิปกลับมาให้คุณ ที่ทำเช่นนี้อาจเป็นเพราะพวกเขาอธิบายให้คุณฟังว่าทำไมถึงคืนเงินทิปของคุณด้วยภาษาอังกฤษไม่ค่อยจะคล่องเท่าไหร่
การให้ทิปกันในญี่ปุ่นด้วยเจตนาที่ไม่ดี หรือให้ผิดกาลเทศะ อาจเป็นที่หยาบคายและดูงี่เง่าก็เป็นได้ มีไม่กี่อย่างหรอกที่สามารถยกเว้นกันได้ในการให้ทิป (ตัวอย่างเช่น คุณอาจให้ “ของขวัญ” เล็กๆน้อยๆแก่เพื่อนของคุณ ถือเป็นค่าเหนื่อยหรือค่าชดเชยเวลาที่เพื่อนคุณทำอะไรบางอย่างให้คุณ เป็นต้น)
วิธีให้ทิปที่ถูกที่ควรกันในประเทศญี่ปุ่น
มีโอกาสไม่บ่อยนักจะสามารถให้ทิปได้อย่างไม่น่าเกลียด ถ้ามี ก็ควรให้โดยเอาเงินทิปใส่ไว้ในซองที่ตกแต่งสวยงาม มีรสนิยม แล้วก็ปิดผนึกมัน เงินทิปนี้ก็จะแทนตัวแทนว่าเป็นของขวัญมากกว่าที่จะเป็นแค่เงินค่าตอบแทนเพิ่มเติมสำหรับบริการต่างๆ ที่คุณไปใช้ ยื่นซองให้พนักงานโดยจับด้วยมือทั้งสองข้างแล้วโค้งคำนับเล็กน้อย
ถ้าหากผู้รับโค้งคำนับแสดงความขอบคุณ ให้คุณโค้งคำนับเขาตอบให้เหมาะให้ควร
อย่าไปคาดหวังว่าพวกเขาจะเปิดซองของคุณในทันที พวกเขาจะเก็บไว้ข้างๆตัวแล้วจะติดต่อคุณกลับไปเพื่อแสดงคำขอบคุณ การให้ของขวัญตามด้วยมารยาทงามๆจะช่วยให้ทั้งผู้ให้และผู้รับไม่รู้สึกอายขายหน้าแต่อย่างใด
เตือนความจำ: การหยิบเงินออกมาจากกระเป๋าของคุณต่อหน้าผู้รับเงินคุณป็นสิ่งที่แย่มากในการทำธุรกรรมใดๆก็ตาม
การให้ทิปกับพนักงานตามโรงแรม
แม้ว่าตามโรงแรมห้าดาวบางแห่งจะถือว่าการให้ทิปเป็นเรื่องที่รับได้ก็ตามที แต่พนักงานโรงแรมส่วนใหญ่ที่คุณพบเจอจะได้รับการฝึกปฏิเสธเงินทิปของลูกค้าอย่างสุภาพ อย่าไปยัดเยียดเงินทิปให้แก่พวกเขานัก เพราะมันอาจเป็นเรื่องต้องห้ามและส่งผลต่อการจ้างงานของพวกเขาได้
เหตุใดการให้ทิปในแถบเอเชียถึงไม่ใช่ความคิดที่ดีนัก?
ด้วยข้อยกเว้นบางประการ เช่นในฟิลิปปินส์ ประเทศแถบเอเชียไม่มีการวัฒนธรรมหรือประวัติการให้ทิปมาแต่ไหนแต่ไรแล้ว อันที่จริง การให้ทิปแก่ใครสักคนนั้น คือการบอกเป็นนัยๆว่าคุณไม่คิดว่าค่าเหนื่อยของพวกเขาคุ้มกับงานที่พวกเขาทำ บางคราว พนักงานบางที่อาจจะถึงขั้นวิ่งตามหาคุณอย่างตื่นตระหนกเพียงเพื่อจะเอาเงินที่คุณทิปให้พวกเขาคืนคุณ เขาคิดว่าคุณเผลอเรอ ลืมเงินทิ้งไว้ที่โต๊ะแทน
แม้ว่าค่าจ้างจะต่ำเตี้ยเรี่ยดิน ซึ่งสวนทางกับเวลาทำงานที่ยาวนานไม่คุ้มเหนื่อยเมื่อเทียบกับประเทศของคุณก็ตามที การทิ้งร่องรอยให้เกิด วัฒนธรรมกลายพันธุ์ ในต่างแดนก็ไม่ใช่ความคิดที่ดีนัก ทิ้งรอยเท้าไว้ให้น้อยที่สุดเท่าที่ทำได้ การทำความเข้าใจผลกระทบที่เกิดขึ้นกับระบบเศรษฐกิจแล้ววัฒนธรรมนั้นเป็นเรื่องที่ยากเอาการอยู่เหมือนกัน
การที่นักท่องเที่ยวชาวตะวันตกชอบให้ทิปและคิดแค่ว่าอยากช่วยนั้น อาจทำให้พนักงานเคยตัว และรอรับเงินทิปที่มากขึ้น บ่อยขึ้น
นายจ้างบางกลุ่มจึงขอให้พวกเขาคืนเงินทิปแก่ลูกค้า บางคนถึงขั้นขู่ว่าจะตัดเงินเดือนพนักงาน เพราะพวกเขาคิดว่าพนักงานจะปฏิบัติงานแบบสองมาตรฐาน ขึ้นอยู่กับความมากน้อยของทิป เช่นลูกค้าขาประจำที่เป็นคนในพื้นที่และไม่ค่อยจะให้ทิป อาจจะถูกปฏิบัติไม่เท่าทียมกับลูกค้าที่ทิปหนักก็เป็นได้ หรือถึงขั้นพนักงานยอมรอรับรองแขกที่มีแนวโน้มว่าจะทิ้งเงินทิปไว้ให้มากกว่าลูกค้าปกติเสียด้วยซ้ำ
การปัดเงินขึ้นเป็นจำนวนเต็มก่อนจ่ายให้กับคนขับรถนั้นถือเป็นเรื่องปกติทั่วไปในแถบเอเชีย ทำให้สะดวกขึ้น ไม่ต้องให้คนขับรถคอยควานหาเงินทอนให้คุณเสียเวลา การให้ทิปถือว่าเป็นการจ่ายค้าจ้างในโอกาสพิเศษอย่างหนึ่ง เช่นการให้ทิปแก่ไกด์นำทางตอนคุณขึ้นเขาในประเทศเนปาล เป็นต้น
ถ้ามีข้อสงสัยเรื่องการให้ทิปนี้ ให้คุณลองตรวจดูในบิลรายการก่อนจ่ายเงินว่าเขาได้ใส่ค่าบริการ (service charge) ลงไปแล้วหรือยัง ในบางที่ เขาอาจจะเก็บค่าบริการประมาณ 10-15%
คุณก็ยังวางเงินทิปไว้บนโต๊ะได้อยู่ แต่ก็ไม่รับประกันนะว่า เงินนั้นจะลงไปอยู่ในกระเป๋ากางเกงถูกคนหรือเปล่า